Spaanse stier

We horen in Nederland weinig over Spanje als het gaat om afscheidingsbewegingen  Toch zijn er binnenkort verkiezingen die een opmaat kunnen zijn voor onafhankelijkheid van Catalonië  Dat roept de vraag op: hoe Spaans is Spanje eigenlijk? Net zoals dé Nederlander niet bestaat, bestaat er ook geen typische Spanjaard. In het algemeen kun je wel zeggen dat veel Spanjaarden een grotere binding hebben met hun regio.

Dat merk je in de eerste plaats aan de taal. Veel Spanjaarden spreken naast het officiële Spaans een andere taal. Denk maar aan het Baskisch, Catalaans, Gallisch of Valenciaans. En dan zijn er ook nog grote regionale verschillen. Op de Canarische eilanden gebruiken we bijvoorbeeld geen ‘jullie’ (=vosotros), maar gebruiken we het meervoud van u (ustedes). Maar het is niet alleen de taal dat belangrijk is voor de vorming van een identiteit.

Het heeft ook te maken met de geschiedenis van het land. Dictator Franco regeerde in Spanje tot 1975 met harde hand. Hij onderdrukte de minderheden zoals de Basken en Catalanen. Hij wilde één sterke Spaanse staat maken. Aan dat recente verleden denken veel mensen met angst terug, al heeft een kleiner deel ook weemoed naar die ‘goede oude tijd’. Na Franco gaf men veel macht aan de autonome deelstaten, die mogen in grote mate hun eigen beleid bepalen.

Dat heeft voordelen, zoals blijkt uit de bevordering van regionale talen, gebruiken en feesten. Maar het heeft ook nadelen, Spanje is veel geld kwijt aan bureaucratische rompslomp. Terug naar de vraag: hoe Spaans is Spanje eigenlijk? Gezien alle verschillen is het eigenlijk een wonder dat het al 37 jaar goed gaat. Dat kwam door 2 dingen in het bijzonder. 1. economische voorspoed en 2. sportieve successen.

Voor veel Spanjaarden waren de Olympische Spelen van 1992 in Barcelona (en dus niet in Madrid!), een definitieve afrekening met het vervelende verleden. Spanje hoorde er bij. Het was in 1976 democratisch geworden, tien jaar later trad Spanje toe tot de EU en in 1992 vierde het sportieve successen bij fantastische Spelen. De voetbalsuccessen van 2006 maakten het feest compleet: meer Spanjaarden voelden zich Spaans dan ooit.

En toen kwam de crisis van 2008. Sindsdien boeken de voetballers nog wel overwinningen, maar het plezier bij de bevolking is minder. Mensen maken zich zorgen en vrezen voor hun baan. Niet gek, als 1 op de 4 volwassenen geen werk heeft. Daarbij komt dat nu de conservatieve Partido Popular aan de macht is. De Spaanse onderwijsminister stelde dat hij van de Catalaanse kinderen Spanjaarden wil maken. Net als Franco. Dat viel niet in goede aarde bij de Catalanen.

In oktober wonnen de Baskische nationalisten (een verbond van links en rechts) de verkiezingen. In november gaan de Catalanen naar de stembus: de verwachting is dat de traditionele landelijke partijen worden weggevaagd. En dan? Dan gaan de partijen het volk per referendum vragen wat ze willen. De peilingen wijzen nu op een meerderheid die voor afscheiding is.

Betekent dit het einde van eenheidsstaat Spanje?